Over hoogbegaafdheid

Je hoort weleens dat échte hoogbegaafdheid zelden voorkomt, of dat intelligente mensen het makkelijk hebben in onze maatschappij en geen speciale hulp nodig hebben. Dat zijn hardnekkige mythes. Heel wat kinderen, jongeren en volwassenen vertonen kenmerken van hoogbegaafdheid, bijvoorbeeld:

snel nieuwe kennis verwerven (en soms verbaasd zijn dat dat bij anderen niet zo snel gaat)
geïnteresseerd zijn in, en nieuwsgierig zijn naar, van alles en nog wat
scherp observeren en situaties lezen
systemen en patronen achter dagelijkse fenomenen willen doorgronden
creatief zijn en graag dingen uitvinden
een sterke eigen wil hebben, wat hen soms bazig of dominant doet overkomen
grote focus aan de dag leggen en daarbij niet graag gestoord worden
sterk en soms bijzonder gevoel voor humor

Dat zijn allemaal kenmerken die op zichzelf niet problematisch zijn, maar in interactie met de omgeving – op school, op de werkvloer, maar ook in het gezin en in vriendschappen – tot minder ideale gedragspatronen kunnen leiden. Veel hoogbegaafden krijgen weleens te horen dat ze ‘te’ zijn of doen: te gevoelig reageren, te veel moeilijke vragen stellen, te idealistisch zijn, te druk doen. Sommigen onder hen krijgen ook af te rekenen met sociale spanningen, perfectionisme en/of faalangst, wat uiteindelijk kan leiden tot onderpresteren of tot vastlopen bij de overgang naar hogere studies.

Bij Bekina willen we heel graag handvatten bieden aan hoogbegaafde jongeren zodat het op school, in de jeugdbeweging en in het gezin zo vlot mogelijk loopt, zonder dat ze zich anders moeten voordoen dan ze zijn. Ook ouders staan we graag bij met raad en daad, zowel wetenschappelijk onderbouwd als gebaseerd op eigen ervaringen.

Meer gedetailleerde uitleg over de voordelen en valkuilen van hoogbegaafdheid vind je in dit nieuwsbericht, dat dateert uit 2016 maar in onze ogen nog steeds erg relevant is:

Hoogbegaafdheid, vloek of zegen?

Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafden zijn op veel vlakken heel gewoon, maar hebben soms andere interesses dan de mensen in hun directe omgeving. Soms zorgt dat er voor dat ze minder goed in hun vel zitten, zich onbegrepen voelen of zich niet heel goed voelen passen in hun klasgroep. Bekina biedt deze kinderen en jongeren een brede waaier aan creatieve, culturele, wetenschappelijke en ontspannende activiteiten, te beleven met leeftijdsgenoten waar ze zich vaak helemaal thuis bij voelen.

Perfectionisme en het vermijden van risico's

Door zich bewust te zijn van hoe iemand zou moeten presteren, gecombineerd met deze emotionele intensiteit, hebben veel hoogbegaafden heel hoge verwachtingen van zichzelf en van anderen. Wanneer ze in iets geïnteresseerd zijn, zijn ze heel gedreven en willen ze tot het uiterste gaan, maar hun eigen onrealistische doelstellingen vergen heel veel tijd en energie en is zeer dikwijls ook niet-productief.

Naast het potentieel in een situatie zien ze ook heel veel problemen opdoemen, waardoor ze geneigd zijn om vooral geen risico te nemen en al wat er moeilijk uitziet te gaan vermijden. Dit kan op termijn leiden tot onderpresteren, een term waarmee bedoeld wordt dat je minder presteert dan waartoe je geacht wordt, zowel op schools gebied als daarbuiten.

Onderpresteren

De grootste redenen echter waarom een hoogbegaafd kind gaat onderpresteren hebben veelal te maken met ons schoolsysteem en hun andere manier van denken. Deze kinderen beseffen dat ze anders-zijn en willen zo erg erbij gaan horen, dat ze door de sociale druk zichzelf gaan aanpassen aan het niveau van de groep om geaccepteerd te worden. Als ze maar geen ‘nerd’ genoemd worden… Daarnaast kan het lesaanbod zodanig onder hun ontwikkelingsniveau liggen of niet afgestemd zijn op de manier waarop zij leerstof opnemen, dat ze helemaal gedemotiveerd raken. Het gevolg van het onvoldoende aanbieden van gepaste uitdagende leerstof maakt dat ze geen goede leerstrategieën en doorzettingsvermogen hebben ontwikkeld waardoor ze in het middelbaar onderwijs - maar soms ook vroeger al in de basisschool of later bij hogere studies - helemaal vastlopen.

Intensiteit

Normaal hoeven deze kenmerken niet problematisch te zijn op zich. Het is echter de interactie met de omgeving die in bepaalde situaties tot problematische gedragspatronen kan leiden. Zo zal hun omgeving meestal aangeven dat deze kinderen 'té' zijn, "Je bent te gevoelig", "Ze denkt veel te ver na", "Hij is toch zo idealistisch" of "Hij is té druk!". Deze extreme intensiteit kan aanleiding geven tot misdiagnoses zoals het vermoeden van ADHD bij deze laatste uitspraak. Deze kinderen zijn zo intens en gepassioneerd door hun hoge gevoeligheid dat hun gedrag voorbij de normale verwachtingen ligt. Hun overreactie - in de ogen van anderen - is vermoeiend waardoor ze het kind gaan mijden en het buiten de groep gaat vallen. Hun intense focus op bepaalde activiteiten, hun gedrevenheid en altijd alles excellent willen doen, kan moeilijk zijn voor anderen om mee om te gaan. Hoogbegaafden zijn zich scherp bewust van 'anders' te zijn, waardoor ze ontgoocheld kunnen zijn in het gebrek aan idealisme in de wereld. Persoonlijke frustratie en veel stress is het gevolg.

Opvoeden van hoogbegaafde kinderen

De meeste problemen waar ouders van hoogbegaafde kinderen mee te maken krijgen, komen er doordat ze onvoldoende kennis hebben over hoogbegaafdheid. Zolang je niet weet waarop je moet letten, herken je geen ontwikkelingsvoorsprong bij je eigen kind, vooral niet als de andere kinderen in het gezin ook heel pienter zijn. Het is pas op een verjaardagsfeestje wanneer je je kind met leeftijdsgenoten bezig ziet, dat er heel misschien een belletje gaat rinkelen. Wanneer dan de diagnose van het kind effectief gesteld is, worden vele ouders voor het eerst een spiegel voorgehouden en beseffen ze plots dat ze zelf heel wat onverwerkte ervaringen hebben met hun eigen niet-(h)erkende hoogbegaafdheid. Het is dan ook van groot belang dat ouders in dit opvoedings- en verwerkingsproces begeleid worden door specialisten op gebied van hoogbegaafdheid.

Begeleidingstrajecten zoals studiekeuze- of loopbaancoaching, persoonlijke coaching of opvoedingsbegeleiding, schooladvies en buitenschoolse uitdagende activiteiten… zijn meestal behoorlijk effectief bij hoogbegaafde kinderen en volwassenen, doordat ze alles sneller begrijpen en gaan toepassen. Maar beter nog dan genezen is voorkomen en daarvoor kunnen gezinnen terecht bij verenigingen als Bekina (www.bekina.org). Volwassenen vinden soms hun gading bij Mensa (www.mensa.be).

Relaties met anderen

Problemen met anderen beginnen voor hoogbegaafde kinderen meestal van zodra ze naar school gaan. Voordien zagen ze zichzelf nauwelijks anders dan anderen. Maar in school zien ze dat andere kinderen nog geen kopvoeters tekenen, nog niet kunnen lezen, nog niet kunnen schaken, andere grapjes maken, enz. Van dat moment af beginnen ze ook reacties te krijgen van anderen: ‘Je stelt teveel vragen’, ‘Je denkt teveel’, ‘Je bent te serieus, ongeduldig, te idealistisch,…’ En dan klikt het niet meer met hun leeftijdsgenoten, waardoor hoogbegaafde kinderen het gezelschap gaan opzoeken van oudere kinderen of zelfs volwassen om toch ietwat intellectueel aan hun trekken te komen. Ook later zijn veel hoogbegaafde volwassenen nog steeds op zoek naar hun soulmate, een échte vriend waarmee ze diepgaande gesprekken kunnen voeren.

Multipotentialiteit

Naarmate deze kinderen opgroeien, beseffen ze meer en meer dat ze wel degelijk bovengemiddelde capaciteiten hebben op velerlei gebied. Meestal is het hebben van vele talenten geen enkel probleem, vooral niet als je kind bent en dit kan uiten in verschillende hobby’s en buitenschoolse activiteiten. Maar soms wordt het wel een probleem als je het gevoel krijgt dat er te weinig uren in de dag zitten. De intense gedrevenheid kan voor de volwassen hoogbegaafde leiden tot overspanning en burn-out. Ook jongvolwassenen kunnen problemen ondervinden door deze multipotentialiteit, maar dan vooral wanneer ze een beslissing moeten nemen omtrent studiekeuze en jobcarrière. In tegenstelling tot andere jongeren die kiezen op basis van wat ze het beste kunnen, moeten veel hoogbegaafde leerlingen een keuze maken op basis van totaal andere criteria dan hun bekwaamheid. Een studiekeuze gebaseerd op passie, waarden en zoeken naar betekenis is dan van belang, ook later bij het solliciteren naar een job.

Relevante publicaties

Hieronder vind je onze publicaties gefilterd op de categorie hoogbegaafdheid.

Alle publicaties

Ouders

hoogbegaafd

Droomkasteel van Niels Verbinnen

ma, 24/06/2024 - 09:19

Met dit verbindend prentenboek willen de auteurs aantonen hoe het voor een verlegen kind kan zijn om vrienden te maken binnen een multiculturele en diverse samenleving.

Lees meer